3 kwietnia 2025
Ostatnie wpisy:
startup growing plant idea 1685533
EkonomiaPodatkiPolska

IKE i IKZE – zakładanie, zasady, opodatkowanie, wypłata środków

Moderacja

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) oraz Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) to dwa dobrowolne produkty emerytalne tworzące tzw. III filar polskiego systemu emerytalnego (Indywidualne Konto Emerytalne – wszystko, co warto wiedzieć) (Co to jest IKZE). Umożliwiają one samodzielne oszczędzanie lub inwestowanie z myślą o dodatkowej emeryturze, niezależnie od obowiązkowych składek emerytalnych (I filar – ZUS) czy pracowniczych programów (II filar – np. PPK/PPE). Oba konta są prywatne i należą do oszczędzającego – zgromadzone środki stanowią jego własność i podlegają dziedziczeniu (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII) (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). Istotą IKE i IKZE są ulgi podatkowe, które mają zachęcać do długoterminowego gromadzenia kapitału na jesień życia. Poniżej przedstawiamy szczegółowe omówienie każdego z tych kont, obejmujące definicję i cechy, procedurę założenia, formy inwestowania, aktualne oferty rynkowe, zasady opodatkowania oraz reguły dziedziczenia środków.

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE)

Czym jest IKE i jakie ma główne cechy?

Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) to dobrowolne konto oszczędnościowe na emeryturę, które może otworzyć każda osoba fizyczna po ukończeniu 16. roku życia (Indywidualne Konto Emerytalne – wszystko, co warto wiedzieć). Stanowi ono część III filaru i jest narzędziem systematycznego gromadzenia oszczędności z myślą o przyszłej emeryturze (Indywidualne Konto Emerytalne – wszystko, co warto wiedzieć). Podstawową korzyścią IKE jest zwolnienie z 19% podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatku Belki) od zysków z inwestycji, pod warunkiem dotrzymania ustawowych warunków wypłaty emerytalnej (Indywidualne Konto Emerytalne – wszystko, co warto wiedzieć) (Wcześniejsza wypłata środków z IKE i IKZE przewodnik po konsekwencjach | Caspar). Innymi ważnymi cechami IKE są:

Zakładanie IKE – procedura i wymagane dokumenty

Procedura założenia IKE jest prosta i zbliżona do otwarcia rachunku bankowego lub inwestycyjnego. Konto można założyć, podpisując umowę z wybraną instytucją finansową uprawnioną do prowadzenia IKE. Takimi instytucjami są: fundusze inwestycyjne, domy maklerskie (lub banki prowadzące działalność maklerską), zakłady ubezpieczeń na życie, banki oraz dobrowolne fundusze emerytalne (DFE) (Co trzeba wiedzieć o IKE – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Portal Gov.pl). Przed podpisaniem umowy, przyszły posiadacz IKE musi złożyć oświadczenie, że: (a) nie posiada innego IKE (chyba że zamierza dokonać transferu środków z już istniejącego konta), oraz (b) w roku założenia nowego IKE nie przeniósł środków z poprzedniego IKE do pracowniczego programu emerytalnego (Co trzeba zrobić by założyć IKE – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Portal Gov.pl) (Co trzeba zrobić by założyć IKE – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Portal Gov.pl). Jeśli posiada już IKE w innej instytucji i chce je przenieść, dodatkowo wskazuje dotychczasowego dostawcę i zobowiązuje go do dokonania wypłaty transferowej (przelewu całości środków) na nowe IKE (Co trzeba zrobić by założyć IKE – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Portal Gov.pl).

Wymagane dokumenty przy zakładaniu IKE obejmują przede wszystkim dokument tożsamości (dowód osobisty lub paszport) oraz podanie numeru PESEL (Konto IKE-Obligacje | Obligacje skarbowe). Oszczędzający wypełnia i podpisuje umowę o prowadzenie IKE – może to nastąpić tradycyjnie (papierowo w oddziale) lub elektronicznie, jeśli instytucja oferuje taką możliwość. Coraz więcej dostawców (np. TFI PZU, niektóre TFI online czy domy maklerskie) umożliwia założenie IKE przez internet poprzez złożenie wniosku i potwierdzenie tożsamości zdalnie (Indywidualne Konto Emerytalne w Dobrowolnym Funduszu Emerytalnym) (Indywidualne Konto Emerytalne w Dobrowolnym Funduszu Emerytalnym). W ramach umowy często od razu podaje się dyspozycje dotyczące inwestowania wpłacanych środków (np. wybór funduszy lub strategii inwestycyjnej) oraz można wskazać osoby uprawnione do dziedziczenia środków na wypadek śmierci (można ich później dowolnie zmieniać) (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). Po podpisaniu umowy i wpłaceniu pierwszych środków konto IKE zostaje otwarte i można zacząć inwestować.

Koszty otwarcia IKE zależą od oferty – zazwyczaj samo założenie konta jest bezpłatne, natomiast mogą wystąpić opłaty za prowadzenie lub opłaty związane z konkretnymi produktami inwestycyjnymi (np. prowizje maklerskie, opłaty za zarządzanie funduszami – o czym więcej w sekcji ofert). Warto przed wyborem instytucji sprawdzić tabelę opłat i warunki prowadzenia IKE (czy wymagane jest np. posiadanie ROR w danym banku, minimalna pierwsza wpłata itp.) (Co to jest IKZE).

Formy inwestowania w ramach IKE

Środki zgromadzone na IKE mogą być inwestowane w różnorodny sposób – oferta form oszczędzania jest szeroka, dostosowana do różnych preferencji ryzyka. Ustawa o IKE pozwala prowadzić konto w pięciu formach, stąd klient może wybrać:

  • IKE w funduszu inwestycyjnym – konto prowadzone przez TFI (towarzystwo funduszy inwestycyjnych). Wpłaty są lokowane w jednostki wybranych funduszy inwestycyjnych (np. akcyjnych, obligacji, zrównoważonych). Niektóre TFI tworzą specjalne plany IKE z funduszami dopasowanymi do wieku oszczędzającego lub profilowane pod emeryturę. Przykładem jest dobrowolny fundusz emerytalny (DFE) PZU, gdzie środki uczestników są inwestowane w ramach funduszu o określonej polityce (część akcyjna i dłużna) (Indywidualne Konto Emerytalne w Dobrowolnym Funduszu Emerytalnym) (Indywidualne Konto Emerytalne w Dobrowolnym Funduszu Emerytalnym). W funduszach pobierane są opłaty za zarządzanie, lecz wiele TFI rezygnuje z prowizji od wpłat na IKE (brak opłat dystrybucyjnych).
  • IKE w domu maklerskim (rachunek maklerski IKE) – umożliwia samodzielne inwestowanie m.in. na giełdzie (IKE, IKZE i OIPE: limity wpłat w 2024 r. – Bankier.pl). Posiadacz IKE-ma-klera sam decyduje, w co inwestować: akcje, obligacje, ETF-y, fundusze notowane, inne instrumenty dostępne na danym rachunku. Wszystkie zyski (np. dywidendy, odsetki, zysk ze sprzedaży akcji) są zwolnione z podatku Belki tak długo, jak środki pozostają na IKE (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). Rachunek maklerski IKE oferują m.in. DM BOŚ, mBank (BM mBank), Pekao Biuro Maklerskie, PKO Biuro Maklerskie, a od 2023 r. także XTB – co zwiększyło konkurencję cenową (Ranking IKE i IKZE 2024. XTB vs mBank vs Bossa. Kto wygrał?). Przy tej formie należy zwrócić uwagę na opłaty maklerskie: np. prowizje od transakcji, ewentualne opłaty za prowadzenie rachunku lub za brak aktywności. Na rynku są oferty bez opłaty za prowadzenie (np. mBank, XTB) oraz niskie prowizje transakcyjne (XTB oferuje nawet 0% prowizji do pewnego limitu obrotu) (Ranking IKE i IKZE 2024. XTB vs mBank vs Bossa. Kto wygrał?), podczas gdy inne domy maklerskie mogą mieć standardowe prowizje (np. 0,29% od transakcji akcjami) i niewielkie opłaty roczne za rachunek.
  • IKE bankowe (konto oszczędnościowe lub lokata) – prowadzone przez banki jako specjalne konta oszczędnościowe na emeryturę. Środki są deponowane w banku i oprocentowane. Ta forma jest najbezpieczniejsza (Bankowy Fundusz Gwarancyjny chroni depozyty do 100 tys. EUR), ale potencjalny zysk ogranicza się do odsetek. Oprocentowanie IKE-w-bankach bywa konkurencyjne w okresach wyższych stóp procentowych – np. jesienią 2024 najwyżej oprocentowane IKE w bankach oferowały 6,75% w skali roku (PBS Sokołów Podlaski) i 6,13% (BS Parczew) (Jeszcze optymistyczny ranking IKE w bankach jesienią 2024 – Obiektywne Finanse). W ogólnopolskich bankach komercyjnych stawki były nieco niższe – najlepsze to ok. 5,85% (BNP Paribas) i 5,75% (VeloBank) w skali roku (Jeszcze optymistyczny ranking IKE w bankach jesienią 2024 – Obiektywne Finanse). Średnie oprocentowanie IKE-bankowych jesienią 2024 wynosiło ~4,86%, co odpowiada 6% na zwykłym koncie (po odjęciu podatku Belki) (Jeszcze optymistyczny ranking IKE w bankach jesienią 2024 – Obiektywne Finanse) (Jeszcze optymistyczny ranking IKE w bankach jesienią 2024 – Obiektywne Finanse). Zwykle banki nie pobierają opłat za prowadzenie IKE (zarabiają na tym, że płacą niższe odsetki niż ewentualne zyski z zainwestowania tych środków), jednak może być wymagane posiadanie konta osobistego w danym banku lub minimalna wpłata.
  • IKE obligacje skarbowe – specjalna odmiana IKE, oferowana np. przez Ministerstwo Finansów we współpracy z PKO BP (tzw. IKE-Obligacje). Pozwala na inwestowanie w detaliczne obligacje skarbowe emitowane z myślą o oszczędzaniu długoterminowym (m.in. 10-letnie obligacje EDO – Emerytalne Dziesięcioletnie) (Konto IKE-Obligacje | Obligacje skarbowe). Zaletą są gwarancje Skarbu Państwa i brak podatku Belki od odsetek, wadą – ograniczenie do jednego emitenta (państwo) i umiarkowane oprocentowanie tych obligacji (zazwyczaj powiązane z inflacją lub stopami procentowymi). Założenie IKE-Obligacje odbywa się w PKO BP – potrzebny jest dowód tożsamości, umowa oraz dyspozycja nabywania obligacji za wpłacane środki (Konto IKE-Obligacje | Obligacje skarbowe). Opłata za prowadzenie IKE-Obligacje jest niska (kilka złotych rocznie) lub promocyjnie zniesiona, a obligacje nabywa się bez dodatkowych prowizji.
  • IKE w ubezpieczeniu na życie z UFK – konto prowadzone przez ubezpieczyciela, gdzie wpłaty lokowane są w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe (UFK) w ramach polisy na życie z funduszem. Ta forma łączy ubezpieczenie z inwestowaniem – często oferowana przez towarzystwa ubezpieczeniowe (np. Generali, Nationale-Nederlanden, PZU Życie). Klient wybiera z palety funduszy UFK, podobnie jak przy funduszach inwestycyjnych, ale umowa ma formę polisy (z niewielką sumą ubezpieczenia na życie). Trzeba zwrócić uwagę na opłaty za zarządzanie UFK (często zbliżone do funduszy inwestycyjnych) oraz ewentualne opłaty administracyjne ubezpieczenia. Plusem może być możliwość wskazania uposażonych (standard w ubezpieczeniach) i wyłączenie środków spod ewentualnego postępowania spadkowego (wypłata z polisy dla uposażonego).

Podsumowując, IKE daje dużą elastyczność form oszczędzania – można je dostosować do swojego profilu ryzyka (od bezpiecznych depozytów bankowych po akcje na giełdzie) i preferencji co do instytucji. Warto przy wyborze formy kierować się horyzontem inwestycyjnym, akceptowanym ryzykiem oraz kosztami danej opcji (np. wysokością opłat w TFI czy prowizji maklerskich).

Aktualne oferty IKE na polskim rynku (2024)

Polski rynek IKE jest dość zróżnicowany – około miliona Polaków posiada IKE, a konkurencja między instytucjami rośnie wraz ze wzrostem zainteresowania oszczędzaniem emerytalnym. Poniżej przedstawiamy przegląd aktualnych ofert w podziale na główne segmenty rynku, z uwzględnieniem konkretnych instytucji, oprocentowania lub strategii inwestycji oraz kosztów.

  • Bankowe IKE (depozytowe): Spośród banków komercyjnych wyróżniają się obecnie: BNP Paribas – oferujący IKE w formie konta oszczędnościowego z oprocentowaniem ok. 5,85% w skali roku (Jeszcze optymistyczny ranking IKE w bankach jesienią 2024 – Obiektywne Finanse), oraz VeloBank – ok. 5,75% rocznie (Jeszcze optymistyczny ranking IKE w bankach jesienią 2024 – Obiektywne Finanse). Inne duże banki, jak PKO BP czy Pekao, również prowadzą IKE (często jako lokaty terminowe lub konta oszczędnościowe), ale z nieco niższym oprocentowaniem rzędu 4–5%. W bankach spółdzielczych można znaleźć najwyższe stawki – np. PBS Sokołów Podlaski (6,75%) czy BS Parczew (6,13%) (Jeszcze optymistyczny ranking IKE w bankach jesienią 2024 – Obiektywne Finanse) – jednak dostępność takich ofert bywa ograniczona regionalnie. Koszty: Banki zwykle nie pobierają opłat za prowadzenie IKE; zyskiem banku jest marża na depozycie. Upewnijmy się jednak, czy nie ma wymogu posiadania konta ROR lub innych produktów. Wypłata środków czy transfer z IKE bankowego zazwyczaj jest bezpłatny, choć może wymagać np. wizyty w oddziale. Ważne jest też kapitalizowanie odsetek – większość kont dodaje odsetki miesięcznie lub na koniec roku.
  • Domy maklerskie i brokerzy (IKE maklerskie): W 2024 r. konkurencja w tej kategorii zaostrzyła się dzięki wejściu XTB z ofertą IKE/IKZE. Według niezależnych rankingów, czołowe oferty maklerskie to m.in. DM BOŚ, BM mBank, XTB oraz BM Pekao (Ranking IKE i IKZE 2024. XTB vs mBank vs Bossa. Kto wygrał?).
  • XTB – promuje się zerowymi prowizjami za handel na GPW do wysokiego progu obrotów oraz brakiem opłat za prowadzenie rachunku IKE. To czyni ich ofertę bardzo atrakcyjną dla aktywnych inwestorów o mniejszych portfelach. Należy jednak wiedzieć, że XTB oferuje głównie dostęp do akcji i ETF-ów zagranicznych i polskich (jako makler, brak dostępu do funduszy inwestycyjnych itp.).
  • mBank (Biuro maklerskie) – nie pobiera opłaty za prowadzenie IKE, prowizje od transakcji akcjami na GPW to standardowo 0,29% (min. 5 zł), ale ma szeroką ofertę instrumentów (akcje, obligacje, ETF, certyfikaty). Ceniony jest za dobrą bankowość internetową i integrację z kontem osobistym.
  • DM BOŚ – oferuje od lat IKE z szerokim dostępem do instrumentów (GPW, NewConnect, obligacje, ETF, kontrakty). Prowizje 0,38% (min. 5 PLN) na GPW, ale DM BOŚ ma opłatę za prowadzenie (0,2% rocznie od wartości aktywów, maks. 200 zł) – jednak jest ona często znoszona dla aktywnych klientów (w promocjach lub po wykonaniu określonej liczby transakcji).
  • BM Pekao, BM PKO BP – bankowe domy maklerskie też prowadzą IKE. Prowizje ok. 0,35%, opłata za prowadzenie symboliczna lub brak (np. BM Pekao nie pobiera opłaty rocznej). Plusem jest duża sieć oddziałów (możliwość załatwienia formalności osobiście).
    Podsumowanie kosztów: Wybierając IKE maklerskie, warto porównać tabele opłat – kluczowe są prowizje od transakcji oraz ewentualne opłaty roczne. Według analizy z października 2024, najtańsze pod względem kosztów ogółem były oferty XTB i mBank, zaś oferty z opłatą roczną (BOŚ, BM Alior) stają się mniej opłacalne przy większych kwotach (Ranking IKE i IKZE 2024. XTB vs mBank vs Bossa. Kto wygrał?). Ważne jest też sprawdzenie, czy makler nalicza odsetki od wolnej gotówki na IKE – np. niektóre biura dają oprocentowanie środków niezinwestowanych (co może częściowo rekompensować brak inwestycji w danym czasie).
  • IKE w TFI (fundusze inwestycyjne): Ponad 20 TFI w Polsce oferuje Indywidualne Konta Emerytalne (Najlepsze IKE z funduszami – Ranking IKE 2024 – Analizy.pl). Oferty te różnią się paletą funduszy, wynikami inwestycyjnymi oraz kosztami. Ranking IKE 2024 (TFI) wskazuje na wyróżniającą się ofertę inPZU (TFI PZU) – zdobyła ona tytuł „Najlepsze IKE 2024” (Najlepsze IKE z funduszami – Ranking IKE 2024 – Analizy.pl). IKE inPZU to program oparty na funduszach indeksowych o bardzo niskich kosztach: 0% opłat manipulacyjnych (brak prowizji za otwarcie, wpłaty, konwersje) oraz stała opłata za zarządzanie tylko 0,5% rocznie we wszystkich subfunduszach (Najlepsze IKE z funduszami – Ranking IKE 2024 – Analizy.pl). To znacznie mniej niż standard w branży (gdzie opłaty za zarządzanie często wynoszą 1,5–2,5%). Dzięki temu łączne opłaty bieżące funduszy w inPZU są jednymi z najniższych na rynku (0,57%–2,1% zależnie od funduszu) (Najlepsze IKE z funduszami – Ranking IKE 2024 – Analizy.pl). InPZU oferuje przy tym 22 fundusze indeksowe obejmujące różne klasy aktywów (w tym akcyjne rynków rozwiniętych, obligacji, a także fundusze cyklu życia dopasowane do wieku oszczędzającego) (Najlepsze IKE z funduszami – Ranking IKE 2024 – Analizy.pl).
    Inne wysoko oceniane IKE w TFI to m.in.: Investors TFI, UNIQATFI, VIG/C-Quadrat TFI czy Goldman Sachs TFI (dawniej NN) (Najlepsze IKE z funduszami – Ranking IKE 2024 – Analizy.pl). Investors TFI od lat oferuje IKE z szeroką gamą funduszy (w tym fundusz Zrównoważony, który historycznie osiągał dobre wyniki) i zazwyczaj nie pobiera opłat za założenie ani konwersje, a opłaty za zarządzanie są standardowe (około 2% w funduszach akcyjnych, mniej w obligacyjnych). UNIQA TFI (wcześniej AXA) ma z kolei popularne fundusze cyklu życia dostępne na IKE, a VIG/C-Quadrat kusi rozwiązaniami opartymi o fundusze zagraniczne. Koszty w TFI: większość towarzystw znosi opłaty dystrybucyjne dla IKE (brak prowizji za nabycie jednostek za wpłaty na IKE), jednak opłaty za zarządzanie są wbudowane w wyniki funduszy (nie są pobierane bezpośrednio z konta, tylko poprzez spadek wartości jednostek o należną opłatę). Warto też sprawdzić, czy TFI nie pobiera dodatkowej opłaty administracyjnej za prowadzenie IKE – obecnie jest to rzadko spotykane, większość ogranicza się do opłat funduszowych. Dla klienta liczy się więc głównie dobranie funduszy o akceptowalnym profilu ryzyka i kosztach.
  • IKE w ubezpieczeniach (UFK): Oferty ubezpieczycieli często występują pod nazwami typu „IKE z planem inwestycyjnym”. Przykładowo, Generali oferuje IKE w formie polisy z UFK, gdzie do wyboru jest kilkadziesiąt funduszy, a składki (wpłaty na IKE) można alokować według własnej decyzji. Koszty takich rozwiązań bywają wyższe: oprócz kosztów samych funduszy UFK (które zwykle odwzorowują fundusze TFI z analogiczną opłatą za zarządzanie), ubezpieczyciel może naliczać opłatę administracyjną (np. kilka zł miesięcznie) oraz ewentualnie opłatę za zarządzanie polisą. Plusem jest często bezpłatna zmiana alokacji między funduszami UFK i wspomniana możliwość wskazania uposażonych z pominięciem postępowania spadkowego. Z perspektywy czystej inwestycji, IKE ubezpieczeniowe rzadko wygrywają ranking kosztowy z IKE w TFI – są raczej dla osób, którym zależy na aspekcie ubezpieczenia lub które już mają polisę i chcą w jej ramach ulokować IKE.

Podsumowując aktualne oferty IKE: na rynku znajdziemy rozwiązania zarówno bardzo bezpieczne (bankowe IKE z ~5–6% odsetek rocznie, obligacje skarbowe) jak i agresywne (rachunki maklerskie dające dostęp do giełd) czy pośrednie (fundusze inwestycyjne o różnych strategiach). Przy wyborze warto zwrócić uwagę na limity wpłat (maks. 23 472 zł w 2024), koszty prowadzenia/inwestowania oraz dodatkowe usługi (np. dostęp online, doradztwo, możliwość ratalnej wypłaty emerytalnej).

Zasady opodatkowania IKE – podczas oszczędzania i przy wypłacie

IKE oferuje zachęty podatkowe, które obowiązują pod pewnymi warunkami:

  • Brak podatku od zysków kapitałowych (tzw. podatek Belki) w trakcie oszczędzania – wszelkie odsetki, dywidendy, zyski ze sprzedaży papierów wartościowych nie są opodatkowane na bieżąco, o ile pozostają na koncie IKE (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). Przykładowo, jeśli na rachunku maklerskim IKE sprzedamy z zyskiem akcje, nie musimy płacić 19% podatku od tego dochodu ani składać PIT w danym roku. Zysk w całości zasila nasz rachunek. (Uwaga: w przypadku dywidend z zagranicy może być pobrany podatek u źródła przez emitenta, ale polski podatek Belki nie jest już naliczany (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska)).
  • Zwolnienie z podatku przy wypłacie po spełnieniu warunków – aby skorzystać z pełnej ulgi (czyli nigdy nie zapłacić podatku Belki od zysków na IKE), trzeba dokonać wypłaty środków w trybie emerytalnym. Warunki ustawowe to: osiągnięcie wieku 60 lat (lub 55 lat, jeśli nabyto uprawnienia emerytalne wcześniej, np. prawo do wcześniejszej emerytury) oraz spełnienie jednego z dwóch wymogów dotyczących okresu oszczędzania: (a) dokonywanie wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych, lub (b) dokonanie ponad połowy wartości wpłat nie później niż 5 lat przed złożeniem wniosku o wypłatę (Indywidualne Konto Emerytalne w Dobrowolnym Funduszu Emerytalnym). W praktyce spełnienie pierwszego warunku (wpłaty w 5 latach) jest najczęstsze – nie musi to być 5 lat z rzędu, liczy się sumarycznie liczba lat, w których cokolwiek wpłacono. Osoba, która ukończy 60 lat i spełni jeden z tych warunków, może złożyć wniosek o wypłatę środków z IKE i wówczas żadne podatki od wypłacanej kwoty nie zostaną pobrane – wypłaci całość zgromadzonego kapitału brutto (Wcześniejsza wypłata środków z IKE i IKZE przewodnik po konsekwencjach | Caspar) (Wcześniejsza wypłata środków z IKE i IKZE przewodnik po konsekwencjach | Caspar). Co ważne, wypłata może nastąpić jednorazowo lub w ratach – podzielenie wypłaty na raty (np. miesięczne przez 5 czy 10 lat) również jest zwolnione z podatku, o ile spełniono warunki (Indywidualne Konto Emerytalne w Dobrowolnym Funduszu Emerytalnym).
  • Podatek przy wcześniejszej wypłacie (zwrot środków) – jeśli oszczędzający zdecyduje się wycofać pieniądze przed osiągnięciem wieku uprawniającego do ulgi, to traktowane jest to jako zwrot (w całości lub części). W takiej sytuacji traci się przywileje podatkowe: instytucja prowadząca IKE pobierze i odprowadzi należny podatek od zysków kapitałowych wypracowanych na koncie (Wcześniejsza wypłata środków z IKE i IKZE przewodnik po konsekwencjach | Caspar) (Indywidualne Konto Emerytalne w Dobrowolnym Funduszu Emerytalnym). Podatek Belki 19% zostanie naliczony tylko od zysków (czyli od różnicy między wartością wypłacaną a sumą wpłat) (Wcześniejsza wypłata środków z IKE i IKZE przewodnik po konsekwencjach | Caspar). Przykładowo, jeśli wpłacono łącznie 50 000 zł, a konto jest warte 60 000 zł, to z 10 000 zł zysku zostanie pobrane 19%, czyli 1 900 zł podatku, zaś wpłacony kapitał 50 000 zł wraca bez obciążeń podatkowych. Instytucja zazwyczaj pomniejsza wypłacaną kwotę o ten podatek automatycznie. Warto zauważyć, że częściowy zwrot również powoduje naliczenie podatku od odpowiadającej mu części zysków. W momencie dokonania zwrotu umowa IKE może zostać rozwiązana (jeśli to wypłata całości) lub kontynuowana dla pozostałych środków (jeśli to wypłata częściowa – jednak wiele instytucji w regulaminach zastrzega, że zwrot środków oznacza zamknięcie IKE; w praktyce częściowy zwrot bywa traktowany jak jednorazowa częściowa likwidacja konta, a niektóre instytucje mogą wtedy zamknąć IKE, inne pozwalają kontynuować z resztą środków – warto sprawdzić warunki u swojego dostawcy).
  • Inne konsekwencje podatkowe: Wypłata transferowa (przeniesienie IKE między instytucjami lub do PPE) nie rodzi obowiązku podatkowego – środki pozostają w systemie emerytalnym (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). Dopiero ostateczne wyjście z systemu (wypłata przed terminem) skutkuje opodatkowaniem. Co ważne, w odróżnieniu od IKZE, wypłata z IKE nie podlega opodatkowaniu PIT jako przychód – opodatkowaniu podlegają tylko same zyski (Belka). Nie ma też żadnych korzyści podatkowych „na wejściu” – wpłaty na IKE są dokonywane z dochodu po opodatkowaniu (netto), więc nie odliczamy ich od dochodu ani nie otrzymujemy ulgi w PIT za wpłaty (tę ulgę daje tylko IKZE).

Podsumowując: IKE kusi przede wszystkim zwolnieniem z podatku od zysków, które przy długim horyzoncie inwestowania i efekcie procentu składanego może znacznie zwiększyć końcową wartość oszczędności (podatek Belki nie „podgryza” co roku naszych zysków). Aby w pełni skorzystać z tej ulgi, należy utrzymać konto do 60 roku życia i prowadzić regularne wpłaty przez min. 5 lat. W przypadku konieczności wcześniejszego sięgnięcia po środki, zapłacimy standardowy podatek od wypracowanych odsetek czy zysków, tak jak na zwykłym rachunku inwestycyjnym (Wcześniejsza wypłata środków z IKE i IKZE przewodnik po konsekwencjach | Caspar).

Dziedziczenie środków z IKE i opodatkowanie spadkobierców

Środki zgromadzone na IKE podlegają dziedziczeniu na szczególnych, uprzywilejowanych zasadach. W momencie zakładania IKE (i w trakcie jego trwania) oszczędzający ma prawo wskazać osoby uprawnione do środków na wypadek swojej śmierci (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). Mogą to być dowolne osoby fizyczne (np. małżonek, dzieci, inne osoby bliskie lub całkiem obce), którym zostaną wypłacone oszczędności w razie zgonu posiadacza. Dyspozycja ta powoduje, że środki nie wchodzą do masy spadkowej – są przekazywane bezpośrednio tym uposażonym zgodnie z podziałem procentowym wskazanym w dyspozycji (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). Jeśli nie wskazano nikogo, wówczas oszczędności dziedziczone są na zasadach ogólnych (wg ustawy spadkowej) jako część spadku (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII) (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska).

Zasady wypłaty dla spadkobierców/uprawnionych: Osoba uprawniona może wypłacić dziedziczone środki z IKE jednorazowo na własne konto bankowe lub może zdecydować o przekazaniu ich na swoje IKE albo do pracowniczego programu emerytalnego (PPE), jeśli jest uczestnikiem takiego programu (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). Uwaga – przepisy nie przewidują możliwości przeniesienia odziedziczonych środków z IKE zmarłego na IKZE żyjącego (tylko na inne IKE lub PPE) (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). Niezależnie od wyboru sposobu otrzymania środków, osoby dziedziczące IKE nie ponoszą żadnych podatków od otrzymanych pieniędzy (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). Jest to duża zaleta:

W praktyce wygląda to tak, że np. małżonek posiadający własne IKE może złożyć dyspozycję transferu środków z IKE zmarłego na swoje IKE – wówczas cała kwota przechodzi na jego konto w III filarze bez podatków (nie liczy się to do rocznego limitu wpłat) (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). Taki transfer jest zwany wypłatą transferową w przypadku śmierci i również jest zwolniony z podatku Belki. Jeśli natomiast np. pełnoletnie dziecko zmarłego nie ma IKE i nie chce go zakładać, może po prostu zażądać wypłaty środków w gotówce – instytucja wypłaci całość zgromadzonej kwoty na wskazany rachunek bankowy i również nie pobierze podatku od zysków (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). W obu przypadkach nie wystąpi też podatek spadkowy.

Podsumowując, dziedziczenie IKE jest bardzo korzystne podatkowo: pieniądze trafiają do wskazanych osób w całości, bez pomniejszeń fiskalnych (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). To odróżnia IKE od wielu innych aktywów (np. lokaty bankowe podlegają co do zasady podatkowi od spadków, jeśli dziedziczy je dalsza rodzina lub obca osoba; inwestycje maklerskie poza IKE co prawda wchodzą na normalnych zasadach do spadku i podatek Belki od zysków de facto też nie wystąpi, bo zyski już były opodatkowane przy sprzedaży papierów – ale IKE pozwala na przekazanie nieopodatkowanych zysków bez podatku). Oczywiście, po wypłacie środków z IKE przez spadkobiercę, dalsze inwestowanie tych pieniędzy już nie korzysta z tarczy podatkowej IKE (chyba że przeniósł on je na swoje IKE/PPE).

Na koniec warto dodać, że po wypłacie wszystkich środków w ramach dziedziczenia IKE umowa IKE wygasa. Jeżeli jednak np. małżonek zmarłego skorzystał z opcji transferu na swoje IKE, to konto jest kontynuowane już na jego nazwisko. Proceduralnie, aby uzyskać dostęp do środków zmarłego, uprawnieni muszą przedstawić instytucji prowadzącej IKE odpowiednie dokumenty: akt zgonu posiadacza, dokument tożsamości spadkobiercy/ów oraz oświadczenia/dyspozycje co do sposobu wypłaty lub transferu środków (IKE-IKZE: Indywidualne Konta Emerytalne | Nationale-Nederlanden).

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

Czym jest IKZE i jakie są jego główne cechy?

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE), podobnie jak IKE, jest dobrowolnym kontem do oszczędzania na przyszłą emeryturę, stanowiącym element III filaru. IKZE może otworzyć każda osoba, która ukończyła 16 lat (zasady wiekowe są takie same jak przy IKE) (Co to jest IKZE). IKZE służy systematycznemu oszczędzaniu długoterminowemu, ale jego konstrukcja podatkowa różni się od IKE. Główną korzyścią IKZE jest możliwość odliczenia wpłat od podstawy opodatkowania w rocznym zeznaniu PIT (Co to jest IKZE). Oznacza to, że pieniądze wpłacane na IKZE są de facto inwestowane z brutto dochodu (państwo zwraca nam zapłacony podatek dochodowy od tych kwot). Najważniejsze cechy IKZE to:

  • Ulga podatkowa przy wpłacie – każda wpłata na IKZE (do rocznego limitu) pomniejsza dochód opodatkowany w danym roku. W praktyce, w zeznaniu rocznym możemy odliczyć sumę wpłat na IKZE, co przekłada się na zwrot podatku według naszej stawki PIT. Przykładowo osoba płacąca 32% PIT, która wpłaci 5 000 zł na IKZE, odzyska w zeznaniu rocznym 1 600 zł; osoba w I progu (17% w 2024 r., 12% od 2022 r. – obecnie 12%) odzyska 600 zł z takiej wpłaty (IKZE – czyli sposób na dodatkową emeryturę i obniżenie podatku). Dzięki tej uldze realny koszt wpłaty 5 000 zł wyniesie odpowiednio 3 400 zł lub 4 400 zł, a na koncie pracuje pełne 5 000 zł. Jest to znacząca zachęta do oszczędzania. (Uwaga: ulga przysługuje każdemu oszczędzającemu na IKZE, niezależnie od dochodu – ważne jednak, by mieć dochód do opodatkowania, bo odliczenie zmniejsza dochód, a nie daje kredytu podatkowego).
  • Limit wpłat – roczny limit wpłat na IKZE jest niższy niż na IKE i również powiązany z przeciętnym wynagrodzeniem. Wynosi on 1,2-krotność przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia (a dla osób prowadzących działalność gospodarczą – 1,8-krotność). W 2024 roku podstawowy limit IKZE to 9 388,80 zł, a dla samozatrudnionych (prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą) – 14 083,20 zł (IKE, IKZE i OIPE: limity wpłat w 2024 r. – Bankier.pl). Dla porównania, w 2023 r. limity wynosiły 8 322 zł i 12 483 zł, a w 2025 r. wzrosły do ok. 10 407,60 zł i 15 611,40 zł (odpowiednio) (Limit IKZE i IKE – ile wynoszą i jak odliczyć je od podatku?) (Ulga na IKZE – kto i na jakich zasadach może z niej skor… – PITax.pl). Limit jest jeden wspólny na wszystkie IKZE danej osoby – podobnie jak przy IKE, nie można go przekroczyć sumując wpłaty do różnych instytucji (choć i tak można mieć tylko jedno IKZE jednocześnie).
  • Dobrowolność i elastyczność wpłat – tak jak IKE, oszczędzanie w IKZE jest całkowicie dobrowolne. Można wpłacać dowolne kwoty, w dowolnym czasie i z dowolną częstotliwością (byle nie przekroczyć limitu rocznego). Nie ma obowiązku regularnych wpłat – ulga podatkowa po prostu zależy od tego, ile wpłacimy (wpłata 0 zł = brak ulgi). Można w jednym roku wykorzystać cały limit, a w kolejnym nic nie wpłacić, i odwrotnie. IKZE również cechuje stały dostęp do środków – można je wycofać w każdej chwili (choć wiąże się to z konsekwencjami podatkowymi opisanymi dalej) (Co to jest IKZE).
  • Tylko jedno IKZE na osobę – podobnie jak w IKE, ustawowo można posiadać wyłącznie jedno IKZE w danym momencie. Przy zakładaniu IKZE podpisuje się oświadczenie analogiczne do IKE, że nie ma się innego IKZE (lub że dokona się transferu środków z poprzedniego konta). Jeśli ktoś chciałby zmienić instytucję prowadzącą IKZE, dokonuje się wypłaty transferowej – środki z dotychczasowego IKZE są przekazywane bezgotówkowo na nowe IKZE (przy czym ważne jest, by nie mieć przerwy – najlepiej najpierw założyć nowe IKZE i zlecić przeniesienie środków). Wypłata transferowa nie wiąże się z podatkiem ani utratą ulgi, bo środki dalej pozostają w systemie emerytalnym (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska).
  • Charakter prywatny i dziedziczenie – środki na IKZE, podobnie jak na IKE, są prywatne i dziedziczne. Oszczędzający może wskazać uposażonych do dziedziczenia (o szczegółach piszemy niżej).

Zakładanie IKZE – procedura i wymagane dokumenty

Proces zakładania IKZE przebiega analogicznie do otwierania IKE, często nawet w tych samych instytucjach (większość oferentów prowadzi oba konta). Instytucje uprawnione do oferowania IKZE to te same podmioty co w przypadku IKE: TFI (fundusze inwestycyjne), domy maklerskie, zakłady ubezpieczeń na życie (polisy inwestycyjne), banki oraz dobrowolne fundusze emerytalne. Przed zawarciem umowy również składamy oświadczenie, że nie posiadamy innego IKZE (lub ewentualnie że posiadamy i przenosimy).

Dokumenty wymagane to dowód osobisty (lub inny dokument tożsamości) i numer PESEL – te dane są potrzebne do zawarcia umowy. Sama umowa o prowadzenie IKZE określa m.in. formę konta (np. rachunek maklerski, rejestr funduszy czy polisa), warunki wypłat, opłaty itp. Jeśli zakładamy IKZE z zamiarem przeniesienia środków z innego IKZE, dostarczamy również potwierdzenie zawarcia nowej umowy do poprzedniej instytucji, aby ta mogła wykonać wypłatę transferową.

Część instytucji oferuje możliwość założenia IKZE online – np. wiele TFI umożliwia otwarcie IKZE poprzez swoje serwisy transakcyjne internetowe (często jednocześnie z IKE). Domy maklerskie zwykle pozwalają założyć IKZE zdalnie, zwłaszcza jeśli jesteśmy już ich klientami (np. w mBank czy BOS można w bankowości internetowej złożyć wniosek o IKZE). Podpis może być elektroniczny bądź kurier dostarcza umowę do podpisu w domu. Warunki są podobne do IKE: zazwyczaj brak opłaty za otwarcie konta, ale należy sprawdzić ewentualne opłaty za prowadzenie (rzadko, ale np. niektóre polisy IKZE mogą mieć opłatę administracyjną miesięczną). Warto również od razu zdecydować o dyspozycji na wypadek śmierci (wskazanie uprawnionych), by zabezpieczyć środki dla bliskich.

Podsumowując, otwarcie IKZE jest proste – wybieramy instytucję, wypełniamy dokumenty (tożsame jak przy IKE, tylko dotyczą IKZE), składamy oświadczenia i dokonujemy pierwszej wpłaty (nie zawsze wymagana od razu). Wymogi formalne są niewielkie – kluczowe by być rezydentem podatkowym PL (ulgę odliczamy od polskiego PIT) i mieć ukończone 16 lat. Osoby niepełnoletnie (16–18) mogą założyć IKZE tylko w roku, w którym uzyskują dochody z pracy (i wpłacić max do wysokości tych dochodów) – co jest analogiczne do IKE.

Formy inwestowania w ramach IKZE

IKZE może występować we wszystkich formach dostępnych dla IKE – ustawodawca przewidział ten sam katalog instytucji i form prawnych. Zatem wyróżniamy:

  • IKZE w funduszach inwestycyjnych (TFI/DFE) – działanie jest podobne do IKE: zawieramy umowę z TFI lub DFE, a wpłaty inwestowane są w jednostki funduszy. Wiele TFI oferuje jednocześnie IKE i IKZE (często jako bliźniacze produkty). Przykładowo, Investors TFI czy inPZU oferują oba konta z analogiczną paletą funduszy – różnica tylko w limitach wpłat i opodatkowaniu przy wypłacie. Statystyki KNF wskazują, że Polacy najchętniej wybierają IKZE w formie funduszy inwestycyjnych – zapewne ze względu na prostotę i brak konieczności samodzielnego inwestowania (Co to jest IKZE). Pod względem kosztów, TFI często stosują te same zasady opłat dla IKE i IKZE.
  • IKZE maklerskie (rachunek inwestycyjny) – prowadzone przez domy maklerskie, daje możliwość samodzielnego inwestowania w akcje, obligacje, ETF i inne instrumenty. Działa to identycznie jak rachunek IKE maklerski, z tą różnicą, że dotyczy IKZE (i odrębnego limitu wpłat). Domy maklerskie zwykle umożliwiają posiadanie obu kont równolegle (IKE i IKZE) i często pozwalają je obsługiwać w jednym systemie transakcyjnym. Opłaty (prowizje, ewentualna opłata roczna) są przeważnie takie same jak dla IKE.
  • IKZE bankowe (depozytowe) – nieco mniej popularne, ale część banków prowadzi również IKZE jako rachunki oszczędnościowe. Przykładowo, banki spółdzielcze czy niektóre komercyjne (np. Pekao S.A. oferował IKZE w formie lokaty strukturyzowanej w przeszłości, BGŻOptima dawniej też miała IKZE depozytowe). Dziś większość dużych banków stawia raczej na IKE w ofercie depozytowej, a IKZE częściej przez TFI lub biura maklerskie. Jeśli jednak IKZE jest w banku, zasady oprocentowania i gwarancji BFG są takie jak dla IKE bankowego – przy czym z uwagi na 10% podatek przy wypłacie (o czym niżej), realna korzyść z braku podatku Belki w trakcie oszczędzania jest trochę mniejsza niż w IKE (bo finalnie i tak zapłacimy 10% podatku od całości).
  • IKZE ubezpieczeniowe (polisowe) – to polisy na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym dedykowane pod IKZE. Działają tak samo jak IKE ubezpieczeniowe: mamy wybór funduszy UFK, wpłaty są inwestowane, a umowa zawiera minimalną ochronę ubezpieczeniową. Przykładowo, NN Życie (Nationale-Nederlanden) czy Allianz oferują IKZE w formie polis inwestycyjnych. Opłaty to zwykle % od aktywów oraz ewentualnie miesięczna opłata administracyjna. Plusem jest znowu kwestia dziedziczenia (polisa na życie nie wchodzi do masy spadkowej i jest wypłacana uposażonym poza postępowaniem) oraz czasem dodatkowe bonusy za długoterminowe utrzymanie (niektórzy ubezpieczyciele premiują długoletnich klientów).
  • IKZE obligacje skarbowe – w przeciwieństwie do IKE, Ministerstwo Finansów nie uruchomiło specjalnego programu obligacji pod IKZE. Dostępne obligacje detaliczne (np. 10-letnie EDO) można nabywać na IKE, ale nie istnieje analogiczne „IKZE-Obligacje”. Wynika to pewnie z mniejszej popularności IKZE depozytowego. Mimo to, w praktyce, jeśli ktoś chciałby inwestować środki IKZE w obligacje skarbowe, może to zrobić np. poprzez IKZE maklerskie (kupując obligacje skarbowe na rynku wtórnym lub detaliczne na rynku hurtowym).

Reasumując, IKZE daje tę samą elastyczność co IKE w doborze formy inwestowania – możesz wybrać bezpieczne konto oszczędnościowe, samodzielną giełdę lub zaufać specjalistom z TFI/DFE czy UFK. Przy decyzji warto uwzględnić horyzont czasowy (IKZE z definicji jest długoterminowe pod ulgi podatkowe), bo np. inwestowanie agresywne ma sens głównie jeśli planujemy utrzymać środki do emerytury, aby skorzystać z preferencji.

Aktualne oferty IKZE na polskim rynku (2024)

Rynek IKZE częściowo pokrywa się z rynkiem IKE – wiele instytucji oferuje oba konta i kusi promocjami pakietowymi. Mimo to wskażemy specyfikę i bieżące warunki typowe dla IKZE w poszczególnych segmentach rynku:

  • IKZE w TFI/DFE: Cieszą się największą popularnością (Co to jest IKZE), co przekłada się na szeroką ofertę. TFI PZU (inPZU) – podobnie jak w przypadku IKE – oferuje bardzo konkurencyjne IKZE oparte na tanich funduszach indeksowych (te same fundusze co na IKE). Opłata za zarządzanie 0,5% rocznie i brak opłat manipulacyjnych czynią tę ofertę jedną z najtańszych na rynku również dla IKZE. NN Investment Partners (obecnie Goldman Sachs TFI) prowadzi IKZE zarówno w formie polisy (NN Życie) jak i funduszy (NN TFI/GSTFI). W przypadku funduszy Goldman Sachs TFI – oferta IKZE to kilkanaście subfunduszy (w tym cyklu życia) z typowymi opłatami za zarządzanie ~2% (ale często promocje zwalniające z opłaty dystrybucyjnej). Santander TFI, PKO TFI, Allianz TFI – praktycznie każde duże TFI ma plan IKZE. Wyróżnia się jeszcze Generali DFE – to dawny MetLife DFE (przejęty przez Generali), który osiągał dobre wyniki inwestycyjne jako dobrowolny fundusz emerytalny i również jest dostępny w formule IKZE. Koszty: Generalnie w IKZE funduszowych nie ma dodatkowych opłat poza funduszowymi. Czasem TFI ustalają minimalną pierwszą wpłatę (np. 50 zł). Warto zwrócić uwagę na stopę zwrotu netto – bo np. tani fundusz indeksowy, choć bez fajerwerków, może dać więcej „do ręki” niż drogi fundusz aktywnie zarządzany z opłatą 2,5%, nawet jeśli ten drugi ciut pobije indeks przed kosztami.
  • IKZE maklerskie: Tu liderzy to ci sami gracze co przy IKE: XTB, mBank, BOŚ, Pekao, PKO, Alior itd. Z perspektywy inwestora, posiadanie dwóch rachunków maklerskich (IKE i IKZE) w ramach jednego domu maklerskiego jest często wygodne – np. mBank i BOŚ pozwalają przełączać się między portfelami IKE/IKZE jednym kliknięciem. Opłaty są takie same jak dla IKE, więc instytucje wyróżnione wyżej (XTB – brak prowizji do limitu, mBank – brak opłaty rocznej, BOŚ – szeroka oferta instrumentów itp.) zachowują swoje atuty. Trzeba tylko pamiętać o oddzielnych limitach – IKE i IKZE mają osobne limity wpłat, więc np. w 2024 r. można łącznie wpłacić nawet 23 472 + 9 388,80 = 32 860,80 zł jeśli ktoś ma duże możliwości oszczędzania. Aktualnie XTB przyciąga nowych klientów IKZE promując rozliczenie podatku – wpłaty na IKZE za 2024 r. odliczymy w PIT w 2025, co dla wielu jest konkretna oszczędnością już teraz. Dom maklerski X czy Y nie wpływa na tę ulgę (to ulga ustawowa), ale firmy marketingowo przypominają o niej.
    Uwaga praktyczna: Ponieważ IKZE ma stosunkowo niski limit wpłat (nieco ponad 9 tys. zł), drobni inwestorzy potrafią zapełnić go szybko – np. jedną większą transakcją zakupu akcji. Po wyczerpaniu limitu dalsze inwestowanie w danym roku na IKZE nie jest możliwe (nie da się nadpłacić, instytucja zwróci nadwyżkę), więc część aktywnych inwestorów najpierw wykorzystuje limit IKZE, a kolejne środki inwestuje już na IKE (gdzie limit jest wyższy).
  • IKZE bankowe: Ofert takich jest mniej, ale są. BNP Paribas oprócz IKE oferował również IKZE w formie rachunku oszczędnościowego (oprocentowanie zbliżone do IKE). Banki spółdzielcze często łączą ofertę: jeżeli prowadzą IKE, to i IKZE podobnie oprocentowane. Przykładowo PBS XYZ może oferować IKZE na 5% w skali roku, przy czym z punktu widzenia klienta warto pamiętać, że o ile na IKE 5% jest w całości „nasze” (bo nie ma Belki), o tyle na IKZE 5% odsetek finalnie i tak zostanie pomniejszone o 10% podatku przy wypłacie. Mimo to, w trakcie oszczędzania odsetki się kapitalizują w całości. Kosztów prowadzenia banki raczej nie pobierają (brak opłaty za konto IKZE), bo zarabiają na odsetkach, ale zawsze sprawdźmy regulamin. Ogólnie IKZE bankowe może być dobre dla bardzo zachowawczych osób lub jako uzupełnienie portfela (np. IKE mamy w akcjach, a IKZE trzymamy w banku dla dywersyfikacji). Przy wyższych stopach procentowych (jak ostatnio) takie rozwiązanie daje pewny zysk porównywalny z lokatą.
  • IKZE ubezpieczeniowe (UFK): Towarzystwa ubezpieczeniowe zachęcają np. możliwością regularnego odkładania niewielkich kwot z automatu (np. 200 zł mies. z konta) i różnymi funduszami z ochroną kapitału. Generali, NN, PZU – wszyscy duzi gracze mają tego typu produkty. Aktualnie np. Generali IKZE (dawny MetLife) oferuje ~80 różnych funduszy UFK, a przy długim okresie oszczędzania obniżkę opłat za zarządzanie. Opłaty: mogą obejmować stałą miesięczną opłatę (np. 6 zł) oraz procentową od aktywów (np. 0,6% rocznie) plus opłaty wewnętrzne funduszy (1–2% rocznie). To dość złożona struktura kosztów – dlatego takie polisy są mniej przejrzyste. Niemniej, jeśli ktoś już ma polisę inwestycyjną, dokładając do niej opcję IKZE może to uprościć zarządzanie finansami (wszystko w jednym miejscu). Warto pytać o ewentualne kary za wcześniejszą wypłatę – w polisach dawniej bywały opłaty likwidacyjne, dziś w IKZE raczej nie występują (bo prawo wymaga możliwości wycofania w każdej chwili), ale np. mogą być opłaty za częściowy zwrot w pierwszych latach (Marcin Iwuć wskazywał, że niektóre instytucje karzą częściowe wycofania opłatą rzędu 100–150 zł w pierwszym roku (Ranking IKE i IKZE 2024. XTB vs mBank vs Bossa. Kto wygrał?)).

Podsumowanie ofert IKZE: generalnie najlepiej oceniane są niskokosztowe rozwiązania – IKZE w tanich funduszach (inPZU) lub w tanim maklerze (XTB). Jednak wybór zależy od indywidualnej strategii inwestycyjnej. Dla osób o niskiej skłonności do ryzyka – IKZE bankowe czy obligacyjne (o ile dostępne) gwarantuje ochronę kapitału. Dla inwestujących aktywnie – IKZE maklerskie pozwoli wykorzystać pełen potencjał giełdy. Ważne, by pamiętać o limicie rocznym i starać się go wykorzystywać w miarę możliwości, bo ulga podatkowa to unikalna cecha IKZE, której nie wykorzystamy, nie wpłacając nic. W 2024 r. odliczając pełny limit 9 388,80 zł można zmniejszyć podatek nawet o ok. 1 126 zł (przy stawce 12%) lub 3 004 zł (przy 32% PIT). To realna korzyść finansowa tu i teraz, oprócz przyszłych zysków z inwestycji.

Zasady opodatkowania IKZE – w trakcie oszczędzania i przy wypłacie

IKZE rządzi się innym mechanizmem podatkowym niż IKE: oferuje ulgę przy wpłacie, lecz opodatkowuje wypłatę. Poniżej omówienie kluczowych zasad:

  • Odliczenie wpłat od dochodu (ulga w PIT) – jak już wspomniano, kwoty wpłacone na IKZE w danym roku kalendarzowym można odliczyć od dochodu w zeznaniu rocznym (Co to jest IKZE). W praktyce odbywa się to poprzez wpisanie sumy wpłat w odpowiednią rubrykę PIT (ulga IKZE) i pomniejszenie dochodu podlegającego opodatkowaniu. Odliczenie jest możliwe do wysokości rocznego limitu (np. jeśli ktoś wpłacił 10 000 zł w 2024, a limit to 9 388,80 zł, to odliczy tylko 9 388,80 zł). Efekt: zwrot nadpłaconego podatku lub mniejsza dopłata – zależnie od sytuacji podatnika. Odliczenie to przysługuje niezależnie od innych ulg (sumuje się z ulgą na dzieci, internetową itd., choć oczywiście nie można zejść poniżej 0 dochodu – nadwyżka wpłat nie wykorzystana nie przechodzi na kolejne lata). Co ważne, z ulgi mogą skorzystać zarówno osoby na skali podatkowej, jak i na podatku liniowym 19% (przedsiębiorcy) czy ryczałcie – byle miały dochód opodatkowany, od którego mogą odjąć wpłaty. Dla ryczałtowców odliczenie jest od przychodu do opodatkowania ryczałtem (też obniża podatek). Krótko mówiąc, państwo współfinansuje nasze IKZE w wysokości zależnej od stawki podatku – im wyższy próg, tym większa bieżąca korzyść.
  • Brak podatku Belki na bieżąco – podobnie jak w IKE, zyski kapitałowe osiągane wewnątrz IKZE nie są opodatkowane na bieżąco. Nie płacimy 19% od odsetek, dywidend czy realizowanych zysków giełdowych w trakcie trwania IKZE (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). Dzięki temu kapitał rośnie szybciej (brutto). W przypadku IKZE to może wydawać się mniej istotne, bo i tak jest podatek na końcu, ale jednak odroczenie opodatkowania na wiele lat i jednokrotne opodatkowanie całości niż coroczne „podgryzanie” zysków daje efekt procentu składanego.
  • Opodatkowanie przy wypłacie – aby skorzystać z preferencji podatkowych IKZE, należy dokonać wypłaty po osiągnięciu 65 roku życia oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych (Wcześniejsza wypłata środków z IKE i IKZE przewodnik po konsekwencjach | Caspar). Te warunki są ustawowe i uprawniają do przywilejowej stawki podatku: wypłata środków z IKZE po spełnieniu tych warunków jest opodatkowana zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 10% od całości wypłacanej kwoty (IKE, IKZE i OIPE: limity wpłat w 2024 r. – Bankier.pl). Innymi słowy, niezależnie od tego, ile zysku wypracowaliśmy i jaki mamy próg podatkowy, przy wypłacie z IKZE zapłacimy tylko 10% od sumy środków (wpłaty + zyski). Jest to rozwiązanie bardzo korzystne, zwłaszcza dla osób, które w okresie aktywności zawodowej odliczały wpłaty od dochodu opodatkowanego według wyższych stawek (17%, 19%, 32%), a na emeryturze oddają jedynie 10%. De facto IKZE zamienia nasz bieżący podatek dochodowy na niższy podatek emerytalny. Przykładowo ktoś odliczał wpłaty przy 32% PIT, a potem płaci 10% – różnica 22 p.p. to jego czysty zysk. Nawet przy odliczaniu 17%/12% a płaceniu 10% – wciąż jest „do przodu”. Uwaga: 10% to podatek od całej wypłaty, a nie tylko od zysków (w przeciwieństwie do IKE). Zatem jeżeli np. uzbieraliśmy na IKZE 100 000 zł, to finalnie dostaniemy 90 000 zł na rękę (10 000 zł pójdzie jako podatek ryczałtowy do US). Ten 10% podatek pobiera instytucja przy wypłacie i przekazuje go fiskusowi – podatnik nie musi sam nic dopłacać w PIT (otrzymuje PIT-14 informacyjnie).
  • Wcześniejsza wypłata (zwrot z IKZE) – jeśli ktoś zdecyduje się wypłacić pieniądze z IKZE przed osiągnięciem 65 lat lub bez spełnienia wymogu 5 lat wpłat, jest to traktowane jako zwrot środków. Taka wypłata podlega opodatkowaniu według skali podatkowej – instytucja dokonująca wypłaty ma obowiązek doliczyć wypłacaną kwotę do przychodu podatnika jako przychód z innych źródeł (IKE, IKZE i OIPE: limity wpłat w 2024 r. – Bankier.pl). Praktycznie rzecz biorąc, oznacza to, że otrzymamy całą kwotę z IKZE brutto, ale w rozliczeniu rocznym musimy wykazać ją w PIT jako dochód i zapłacić od niej podatek dochodowy (12% i ewentualnie 32% ponad próg). Można też spotkać się z zapisem, że przy zwrocie IKZE pobiera się podatek wg skali – nie jest to ryczałt, tylko zwykły PIT. Instytucja finansowa wystawia wtedy PIT-11. Dla przykładu: jeśli ktoś mający dochody w I progu wypłaci 50 000 zł z IKZE przed 65 r.ż., to te 50 000 zł dolicza do swoich innych dochodów i zapłaci od całości 12% (o ile nie przekroczy progu). Ktoś zarabiający dużo i będący w II progu, od tych 50 000 zł zapłaci 32%. Oznacza to, że “kara” za przedwczesną wypłatę z IKZE jest większa niż z IKE – bo może wynieść 12%–32% od całości (zamiast 19% od zysków w IKE) (IKE, IKZE i OIPE: limity wpłat w 2024 r. – Bankier.pl). Dodatkowo, wcześniejszy zwrot powoduje, że fiskus de facto cofa ulgę z lat ubiegłych – bo wypłacona kwota zawiera przecież wpłaty odliczone wcześniej od dochodu (teraz te odliczenia niejako „oddajemy” płacąc podatek). Innymi słowy, IKZE to kontrakt: dostajesz ulgę teraz, trzymaj do 65 r.ż., a zapłacisz tylko 10%; jeśli wycofasz wcześniej – oddajesz ulgę i płacisz zwykły podatek. Warto mieć tego świadomość, aby nie zaplanować sobie IKZE np. na 5 lat i wycofać przed terminem – bo korzyść może być żadna lub wręcz strata (gdyby ktoś miał 12% ulgę, a oddał 32% podatku – straciłby). Na szczęście nawet przy przedwczesnym zwrocie, gdy ktoś jest w I progu, bilans może nie być zły (bo odliczał 12% a oddaje 12%, a zyski kapitałowe i tak były bez Belki w trakcie). Wniosek: największe korzyści IKZE dają dotrwanie do 65 lat.
  • Częściowe wypłaty: W przypadku IKZE ustawa umożliwia tylko wypłatę całości środków jednorazowo lub w ratach (gdy spełnione warunki 65 lat + 5 lat oszczędzania) (IKE i IKZE: dziedziczenie oszczędności | UNIQA). Wypłata w ratach musi trwać co najmniej 10 lat (chyba że oszczędzanie trwało krócej – wtedy okres rat nie może być krótszy niż okres oszczędzania) (Wypłata z IKE: zasady i opodatkowanie | UNIQA). Natomiast przedterminowy zwrot – tu przepisy nie przewidują częściowego zwrotu, aczkolwiek w praktyce instytucje dopuszczają zwykle zwrot części środków (co jest interpretowane jak zwrot całości – często oznacza konieczność zamknięcia konta, bo nie można dalej prowadzić IKZE po dokonaniu zwrotu). W efekcie, jeśli potrzebujemy tylko części pieniędzy, a chcemy zachować resztę w ulgach, lepiej rozważyć np. pożyczkę lub inne źródło, bo zwrot nawet 1 zł z IKZE formalnie kończy ulgowy okres.

Podsumowanie opodatkowania IKZE: W trakcie gromadzenia pieniędzy IKZE oferuje podwójną korzyść: bieżący zwrot podatku (odliczenie wpłat) oraz brak podatku od zysków kapitałowych. W zamian, przy końcowej wypłacie pobierany jest niewielki, 10% podatek (IKE, IKZE i OIPE: limity wpłat w 2024 r. – Bankier.pl). Jest to w istocie rozwiązanie korzystne dla większości osób – bo 10% od całości to zwykle mniej niż 19% od samego zysku (jak byłoby w IKE) plus wcześniejszy brak ulgi. IKZE opłaca się zwłaszcza osobom, które osiągają dochody opodatkowane wyżej niż 10% (co dotyczy niemal wszystkich pracujących – minimalny PIT to 12%). Można powiedzieć, że to sposób na obniżenie swojej stawki podatkowej od części dochodów. Warunek to długoterminowość – aby te przywileje utrzymać, środki powinny pozostać do 65 roku życia. W razie nieprzewidzianych sytuacji, środki i tak są nasze – ale podatkowo oddamy to, co zyskaliśmy (lub trochę więcej, gdy wpadniemy w wyższy próg).

Dziedziczenie środków z IKZE i opodatkowanie spadkobierców

Kwestia dziedziczenia IKZE jest podobna do IKE, z jedną istotną różnicą dotyczącą podatku przy wypłacie przez spadkobierców.

Wskazanie uprawnionych: Posiadacz IKZE, tak jak IKE, może wskazać w umowie osoby uprawnione do przejęcia środków na wypadek jego śmierci (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). Wskazanie to można w każdej chwili zmienić. Jeżeli wskazano kilku uposażonych, środki zostaną podzielone w zadeklarowanych proporcjach (lub po równo, gdy nie określono udziałów) (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). W braku takiej dyspozycji, środki wchodzą do masy spadkowej i podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych (testamentowych lub ustawowych).

Zwolnienie z podatku od spadków: Podobnie jak IKE, środki z IKZE są zwolnione z podatku od spadków i darowizn (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). Niezależnie więc, czy uprawnionym jest małżonek (który i tak jest zwolniony jako grupa zerowa), czy obca osoba, fiskus nie nałoży podatku spadkowego na przejęty kapitał.

Wypłata środków przez osoby uprawnione: Osoby dziedziczące IKZE mają dwie opcje: wypłacić pieniądze lub przenieść je na własne IKZE (podobnie jak w IKE, nie ma możliwości przeniesienia na IKE – transfer możliwy jest tylko na IKZE należące do spadkobiercy) (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). W pierwszym przypadku instytucja dokona wypłaty gotówkowej; w drugim – wypłaty transferowej na rachunek IKZE wskazanych osób.

Opodatkowanie dziedziczonego IKZE: I tu tkwi kluczowa różnica w porównaniu do IKE. Otóż wypłata pieniędzy z IKZE przez spadkobierców podlega zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu 10% od wartości środków (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). Innymi słowy, jeżeli uposażeni wybiorą wypłatę gotówkową, instytucja wypłacająca potrąci 10% podatku i resztę przekaże uprawnionym. Przykładowo, jeśli na IKZE zmarłego było 100 000 zł, spadkobierca otrzyma 90 000 zł, a 10 000 zł trafi do urzędu skarbowego. Jest to dokładnie ten sam podatek, który zapłaciłby oszczędzający, gdyby dożył 65 lat i sam dokonał wypłaty. W ten sposób państwo „odzyskuje” odroczony podatek dochodowy.

Możliwość uniknięcia podatku 10%: Jest tylko jedna sytuacja, gdy podatek 10% nie zostanie pobrany przy dziedziczeniu IKZE – mianowicie, gdy spadkobierca zdecyduje się na przeniesienie środków na swoje IKZE (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). Taki transfer środków do własnego IKZE jest wolny od podatku w momencie przeniesienia (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska). Środki dalej pozostają w III filarze, więc fiskus nie upomina się o swoje. Należy jednak pamiętać, że to odroczenie, a nie uniknięcie podatku – gdy już te środki będą wypłacane z IKZE spadkobiercy (np. gdy on osiągnie 65 lat), zapłaci on 10% podatku od wypłacanej kwoty (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII). Krótko mówiąc, przeniesienie odziedziczonych środków na własne IKZE pozwala zachować ciągłość oszczędzania emerytalnego i sprawia, że podatek 10% zapłaci się dopiero w przyszłości, przy swojej wypłacie.

Przykład: Pan Jan miał 50 000 zł na IKZE i zmarł przed 65 r.ż. Uprawnioną uczynił córkę. Córka może:
a) Zażądać wypłaty – dostanie 45 000 zł (po potrąceniu 5 000 zł podatku 10%).
b) Przenieść 50 000 zł na swoje IKZE – dostanie 0 zł teraz, cała kwota rośnie dalej na jej IKZE (nie wlicza się to jej do limitu wpłat). Gdy córka za np. 10 lat osiągnie wiek emerytalny, wypłaci np. 80 000 zł z swojego IKZE (bo w międzyczasie inwestycje urosły) i zapłaci 8 000 zł podatku (10%). Gdyby zmarła przed wypłatą, to znów jej spadkobiercy staną przed tym samym wyborem.

Wniosek: Dziedziczenie IKZE jest zwolnione z podatku spadkowego, ale co do zasady nie jest zwolnione z podatku dochodowego – chyba że spadkobierca utrzyma środki w IKZE. Warto dodać, że uprawnieni nie muszą spełniać warunku wieku 65 lat – to dotyczy tylko właściciela konta. Dla spadkobierców prawo przewiduje podatek 10% zawsze przy wypłacie, niezależnie od ich wieku czy okoliczności. Nawet jeśli spadkobiercą jest np. małoletnie dziecko, to przy wypłacie (gdy np. środki przejmie opiekun i wypłaci na potrzeby dziecka) też byłby 10% podatek. Dlatego często małżonkowie decydują się na wzajemne wskazanie w IKZE i w razie czego przeniesienie środków – bo dla nich to tylko przedłużenie oszczędzania, a podatek i tak kiedyś zapłacą w obniżonej stawce.

Na marginesie, warto zauważyć, że w obu kontach (IKE i IKZE) mechanizm dziedziczenia czyni je atrakcyjnym sposobem przekazania kapitału następnym pokoleniom w sposób uproszczony i korzystny podatkowo. IKE pozwala przekazać środki w całości bez podatków, IKZE – z jedynie 10% podatkiem (lub odroczeniem go przez transfer). Dla porównania, zwykłe inwestycje przy dziedziczeniu co prawda też nie są obciążone podatkiem dochodowym (zyski z akcji zmarłego nie są opodatkowane po śmierci), ale podatek od spadków mógłby wystąpić przy dalekich krewnych; poza tym, w IKE/IKZE mamy formalność załatwioną dyspozycją, bez postępowania spadkowego (co może przyspieszyć dostęp do środków – wystarczy akt zgonu i dokument tożsamości spadkobiercy by wypłacić pieniądze z IKE/IKZE) (IKE-IKZE: Indywidualne Konta Emerytalne | Nationale-Nederlanden).

Podsumowanie – porównanie IKE i IKZE

IKE i IKZE są uzupełniającymi się narzędziami wspierającymi gromadzenie oszczędności emerytalnych. Warto je rozważyć łącznie, ponieważ można posiadać i korzystać z obu jednocześnie (co daje podwójne korzyści podatkowe). Dla czytelności porównajmy kluczowe różnice:

Na zakończenie, warto sprawdzić oficjalne źródła i kalkulatory: np. na stronie KNF lub Ministerstwa Finansów publikowane są limity i broszury informacyjne. Banki i TFI na swoich stronach prezentują warunki IKE/IKZE (np. PZU podaje aktualny limit 2025: 26 019 zł dla IKE (Indywidualne Konto Emerytalne w Dobrowolnym Funduszu Emerytalnym)). Planując oszczędzanie, warto przejrzeć aktualne rankingi i porównania – niezależni eksperci (np. analizy.pl, blogi finansowe) co roku oceniają oferty pod kątem opłat i wyników, co może pomóc w wyborze najkorzystniejszego konta dla siebie.

Źródła: oficjalny portal gov.pl (Co trzeba wiedzieć o IKE – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Portal Gov.pl) (Co trzeba zrobić by założyć IKE – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej – Portal Gov.pl), serwis Bankier.pl (IKE, IKZE i OIPE: limity wpłat w 2024 r. – Bankier.pl) (Jeszcze optymistyczny ranking IKE w bankach jesienią 2024 – Obiektywne Finanse), materiały edukacyjne DM BOŚ (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska) (Podatki i dziedziczenie środków | Dom Maklerski Banku Ochrony Środowiska), poradniki inwestycyjne (Caspar, SII) (Wcześniejsza wypłata środków z IKE i IKZE przewodnik po konsekwencjach | Caspar) (Dziedziczenie z ZUS, OFE, IKE, IKZE, PPE i PPK | Edukacja | SII), oraz strony TFI (Investors, PZU) (Indywidualne Konto Emerytalne – wszystko, co warto wiedzieć) (Indywidualne Konto Emerytalne w Dobrowolnym Funduszu Emerytalnym). Wszystkie dane finansowe i limity są aktualne na rok 2024.

Zobacz również

Prokuratura potwierdza aresztowanie byłego członka zarządu Wex Exchange

Moderacja

Prezes CFTC przestrzega przed nadmiernymi regulacjami kryptowalut

Moderacja

Albania wprowadza kompleksowe prawo w zakresie kryptowalut

Moderacja

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *